Fiil-i Mazi Mâlum 2

Fiil-i mazi mâlum yapı; Bina kitabında bahs edilen mülhaklar (katılanlar) ile beraber 35 babta ele alıncaktır. Yani 35 bab mazi fiil var diyebiliriz. Sizler Emsile kitabını tamamladığınızda, Bina kitabının sizlere temrin niteliğinde olması için Emsile-i Muhtelifedeki 24 siganın teferruatını paylaşacağız, çekimlerini yapacağız ve misallerini vereceğiz İnşallah. Çünkü Bina kitabında fiillerin hususiyetlerini öğreneceğiz. Falanca babtan gelen fiil lazım fill midir, müteaddi midir, mutavaat var mıdır, müşterek bir bir fiil midir gibi konuları öğrenip o fiillerin bina ediliş kaidelerini göreceğiz. Maksud kitabında ise Mazi mâlum fiilin muvazenesi (hareke ve harf bakımından ölçüsü) nasıl oluşur, muzaraat harfleri nelerdir, ilal (illetli harflerin tebdili) kaidelerini göreceğiz. İzzi kitabında ise yine Emsile-i Muhtelifeye atfen bir takım hususlar ve sarf ilmine dair kapsayıcı bilgiler öğreneceğiz. Şu sayılan Emsile, Bina, Maksud ve İzzi kitabları bizlere Sarf İlmi hakkında bir çok bilgi verecektir. Emsile derslerimizde sadece klasik Osmanılıca metindeki çekimleri vererek geçmek istemiyorum. Detaylıca anlatmak ve Kuran ayetleriyle konuya vakıf olmaya çalışmak en güzel yöntemdir diye düşünüyorum.

Gelelim Fiil-i Mazi Mâlum Yapıya; Burada sadece Sülasi Mücerred (3 harfli ama her harfi sahih olan, elif vav ya veya harf tekrarı almayan salim fiiller) babların 1. Babı olan  mazisi فَعَلَ ve muzarisi يَفْعٌلُ vezninde olan نَصَرَ ve يَنْصُرُ mevzunlarındaki mazi fiil olan نَصَرَ “Yardım Etti” fiilinin zamirler ile çekilmiş Mazi Mâlum Tablosu hakkında bilgiler paylaşacağım. Biraz Sülasi Mücerredlerden bahsetmekte fayda görüyorum. Sülasi üç demektir, mücerred ise tecrid edilen yani yalın demektir. Haliye Sülasi Mücerred fiil denildiğinde aklımıza elif vav ve ya harfi olmayan ve مَدَّ gibi (iki dal harfi idgama uğramış) tadif denilen harf tekrarı bulunmayan salim ve her harfi sahih olan fiiller gelmelidir. Bu Sülasi Mücerredler Arapların dilinde 6 tane Mazi-Muzari fiilde ele alınmıştır. Zaten Bina kitabının girişi 6 tane sülasi mücerred filller ile başlar. Tabloda Sülasi Mücerredlerin 6 babı verilmiştir.

Tablodaki 6 tane olan Mazi vezin ile Muzari vezinler Sülasi Mücerred 6 tane babı teşkil eder. Gördüğünüz gibi نَصَرَ fiili 1.babtan gelen bir fiildir. Emsile-i Muhtelifenin tamamı 1. Babtan olan نَصَرَ fiili ile çekilmiştir. Bizler Bina kitabında bu babların her birine ayrı ayrı değineceğimiz için şimdilik 1. Babtan gelen نَصَرَ fiilini ele alacağız. Not: Bu fiillerin hepsi malum fiildir, ileride meçhul yapılarını da İzzi kitabında ele alacağız. Tablodaki 6 kalıp için bilmemiz gereken mazi ve muzari vezinlerin aynül fiilidir. Aşağıdaki Tabloda kısaca fiilin harflerini görelim

Sülasi mücerred fiillerin mazi kalıbı bu 3 harf iledir. Harekelerine gelince fa ul-Fiil daima fethalıdır. Ayn ul-Fiil 3 harekeyi de (fetha, kesra, damme) alır. Lam ul-Fiil ise daime fethalıdır. Yani Fiil-i Mazi Mâlum Sülasi Mücerred bir fiil 3 halde bulunur. نَصَرَ fiilinin Fa ul-Fiili ن “nun” harfidir. Ayn ul-Fiili ص harfidir. Lam ul-Fiili ise ر harfidir. 

Tabloya bakıldığında sadece Ayn ul-Fiil olan ع harfinin 3 harekeli hali görülür. Geri kalan Fa ul-Fiil ile Lam ul-Fiil fethalı olarak aynen kalır. Tüm sülasi mücerred mazi malum fiiler bu şekilde gelir. Tabiki bunlara karşılık gelen muzari fiillerin de aynul fiili değişir. 6 babta görüyoruz. Muzari fiilin başında ya-i meftuha olsa da yine fiilin asli harfleri üzerinden Fa ul-Fiil, Ayn ul-Fiil ve Lam ul-Fiil olarak değerlendiririz. Misal; يَنْصُرُ muzari fiilinin başındaki ي harfi muzaraat harfidir. Fiilin asli harfi değildir. Geri kalanlar fiilin asli harfleridir. يَنْصُرُ muzari fiilinin fa ul-Fiili ن, Ayn ul-Fiili ص ve Lam ul-Fiili ise ر harfidir. harfidir. Bina Kitabında daha detaylı ve misaller ile anlatılacaktır. Şimdilik نَصَرَ mazi mâlum fiilinin Sülasi mücerred olan 6 babın 1. si olan فَعَلَ يَفْعُلُ babından geldiğini bilelim.